recta voluntas

fero, tulī, lātum, ferre ( altindisch bhárati, trägt, griech. φέρω, gotisch bairan, das Perf. tuli [vorklass. auch redupliziert tetuli] v. veralteten tulo [w. vgl.], das Supin. latum eig. tlatum, v. alten tlao, τλάω), tragen, I) im allg., etwas Tragbares tragen, tragend bringen, 1) eig.: a) mit vorherrsch. Begr. des Tragens: onus, Ter. (u. so accommodatum od. aptum esse oneri ferundo, Solin. u. Capit.): alqd umeris, Hor. u. Petron.: arma in sarcinis, Curt.: alqm super arma, Verg.: puerum prae se, Suet. – faces in Capitolium, Cic.: puerum circa iudices, Quint.: lecticā ferri per oppidum, Cic., in Capitolium, Suet.: alqm ex proelio, Liv. – So nun α) am Körper tragen, an sich tragen, personam, s. persona: cervice iugum, Hor.: aure duos lapides, Ov.: census corpore suos (sein ganzes Vermögen), Ov. – β) von Schwangern, ventrem, den Leib tragen, schwanger gehen od. sein, Liv., trächtig sein, von Tieren, Varro. – ebenso partum (Leibesfrucht) octonis mensibus, v. Tieren, Plin.: alqm, mit einem schwanger gehen, Tibull.: poet., alqm alci, jmd. einem gebären, Sil. – γ) als milit. t. t.: arma ferre posse, waffenfähig sein, Caes.: arma contra alqm, Caes. u. Cic., adversus alqm, Nep., in alqm, Liv., u. (poet.) alci, Sil., gegen jmd. ziehen. – signa in hostem, losgehen auf usw., Liv.: signa infesta ad urbem Romam, Liv.: quā impetum tulisset,

————

sich mit seinem Angriff gewendet hatte, Iustin. b) mit vorherrsch. Begr. des Bringens, bringen = herbeibringen, hinbringen, überbringen, darbringen, venenum, Liv.: argentum ad alqm, Plaut.: pisciculos alci, Ter.: alqd a domo ad alqm, Liv. – alci praemia, Verg.: alci osculum, geben, Ov.: alci complexum, jmd. umarmen wollen, Liv. – signa, Zeichen geben, Verg. – u. bes., wie φέρειν, eine Abgabe, Gabe, ein Opfer bringen, darbringen, entrichten, alci tributum, Liv. u. Curt., tributa, Ov. (griech. φόρον, φόρους φέρειν): u. als t. t. der Religionsspr., liba Baccho, Verg.: sacra divis, Verg.: crinem Diti, weihen, Verg.: suprema cineri, die letzte Ehre erweisen, Verg.

2) übtr.: a) mit vorherrsch. Begr. des Tragens: α) übh. tragen, führen, aufweisen, aufzuweisen haben, nomen Aemilii Pauli, Liv.: avum Marcum Antonium, Tac. – nomen iniqui, Hor., cognomen Torquati, Suet.: imaginem alcis, jmds. Bild (Gestalt) an sich tragen, sich fälschlich ausgeben für jmd., Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 151). – alqm in oculis od. bl. oculis, jmd. überaus lieben, Cic. – prae se alqd od. m. folg. Acc. u. Infin., an den Tag legen, zeigen, merken lassen, zu erkennen geben (Ggstz. dissimulare), Cic. u.a.: ebenso eam laudem cognomine ipso, zur Schau tragen, erkennen lassen, Cic.: u. f. paulo apertius, apertissime alqd (dolorem, laetitiam), etwas offener, ganz offen zeigen, zur Schau tragen, Cic.: u.

————

vultu f. laetitiam, Tac.: patrium nitorem ore, Ov.: u. der Ggstz. obscure f. (heimlich halten) et dissimulare, Cic., u. clam f., verhehlen, Liv. – ut se fert ipse, wie er sich selbst gibt, Cael. in Cic. ep. 8, 4, 2. – β) etw. tragen, ertragen, erdulden, sich gefallen lassen, hinnehmen, aushalten, miserias, Ter.: contumaciam alcis, Cic.: impetum, Caes.: u. als t. t. des Landbaues, vetustatem, das Alter vertragen, sich lange halten, v. Weine, Cic., übtr., v. Schriften, Ov. – mit pers. Objj., optimates quis ferat? Cic.: fer me! Ter.: non ferrem te, Quint.: non tulit hunc, konnte ihm nicht widerstehen, Nep.: quem ferret si parentem ferret non suum, ertragen, sich nicht widersetzen, Ter. – m. folg. Infin., servo nubere nympha tuli, Ov. her. 5, 12. – m. folg. Acc. u. Infin., ferunt aures hominum, illa... laudari, Cic. de or. 2, 344: illa praecipi quis ferat? Quint. 11, 3, 27: u. so Ov. met. 12, 555 u.a.: nach non ferre, Hor. epod. 15, 13. Ov. met. 2, 628: m. folg. quod (daß), Ov. met. 5, 525: u. so non ferendum est, quod etc., Quint. 11, 3, 131. – per alqm non ferre m. folg. quo minus u. Konj., Cic. Quinct. 99. – absol., non feram, non patiar, non sinam, ich kann's, ich will's, ich darf's nicht dulden, Cic. Cat. 1, 10. – dah. m. Advv. u. dgl. = irgendwie tragen, ertragen, aufnehmen, alqd aegre, moleste, graviter molesteque, Cic.: anxie, Sall. u.a.: aequo od. (im Ggstz.) iniquo animo, Cic.: facile, clementer, fortiter

————

ac sapienter u. dgl., Cic.: quam rem nobilitas aegerrime tulit, und das hat den Adel höchlich verdrossen, Sall. – mit folg. Acc. u. Infin., graviter sibi dari uxorem ferunt, Ter.: si quis aegre ferat se pauperem esse, Cic. – alqd tacite non ferre m. folg. quin u. Konj., Liv. 5, 28, 1. – m. de u. Abl., moleste fers de illo, Cic. – Partiz. non ferendus, unerträglich, unzulässig, unstatthaft, facinus, Cic.: lex, Cic.: non ferendum m. folg. Acc. u. Infin., Cic. u. Plin. – b) m. vorherrsch. Begr. des Bringens, α) (= afferre, offerre) übh. bringen, herbeibringen, -führen, darbringen, = bieten, opem, auxilium, opem auxiliumque, Cic.: caput luendae sponsionis causā, Liv.: poet., alci fidem (Glauben), schenken, beimessen, Verg. – ebenso einen Zustand, bes. einen üblen, bringen, herbeiführen, bereiten (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 744. Weißenb. Liv. 23, 9, 5), finem alci rei u. alcis rei, Verg.: alci luctum lacrimasque, Liv.: alci fallaciam, mit Lug u. Trug vorgehen gegen jmd., Plaut.: fraudem, eine Tücke anrichten (Ggstz. vitare), Liv.: alci fraudem, Nachteile bringen (v. einem Umstand), Cic.: perniciem alci cum scelere, Liv. – β) mündlich bringen, d.i. αα) mündlich od. schriftlich übh. hinterbringen, vorbringen, melden, berichten, quod fers, cedo, Ter.: si vera fero, Verg.: f. responsa Turno, Verg.: nec aliud per illos dies populus credulitate, prudentes diversā famā tulere, es war das Einzige,

————

wovon in diesen Tagen das V. im Glauben daran und die Unterrichteten im entgegengesetzten Sinne sprachen, Tac. ann. 16, 2, 2. – m. folg. Acc. u. Infin., Ov. met. 6, 470 u. 14, 527. Tac. ann. 4, 58; 6, 26; hist. 4, 78: u. so mihi fama tulit m. folg. Acc. u. Infin., Verg. Aen. 6, 503: commentarii ad senatum missi ferebant m. folg. Acc. u. Infin., Tac. ann. 6, 47. – ββ) mündlich darbringen, preces Iunoni, Verg.: dis vota precesque, Sil. – dah. anbieten, antragen, alqam (zur Frau), Cic.: condicionem eam ferre (stellen) misero, ut etc., Cic.: condiciones tristes f., Liv. – γγ) bes. die publiz. u. jurist. t. t.: suffragium, seine Stimme abgeben, in den Komitien, Cic.: ebenso sententiam de etc., v. Volke u. v. den Richtern, Cic. – legem f., ein Gesetz vorschlagen, einen Antrag, Vorschlag machen, Cic., de alqa re, Cic., od. ut etc., Vell., od. m. folg. bl. Coniunctiv, Vell.: ebenso privilegium de alqo, Cic.: rogationem de alqo, contra od. in alqm, ad populum, in plebem, Cic., Caes. u. Liv.: u. bl. ferre ad populum, ut etc., Cic.: ferre ad plebem, vellent iuberentne etc., Liv.: u. bl. ferre de alqa re od. ut etc., Cic.: nihil de me tulisti, quo minus essem in civium numero, du hast keinen förmlichen Antrag gestellt, mich von der Z. der B. auszuschließen, Cic. de domo 82. – impers., lato ad populum, ut etc., Liv. 23, 14, 2. – (alci) iudicem, vom Kläger, dem Verklagten einen Richter vorschlagen, Cic.

————

(vgl. quem tibi meorum suppliciorum iudicem feram, Liv.); u. übtr., jmd. verklagen übh., Liv. – γ) v. Abstr., mit sich bringen, erfordern, verlangen, erheischen, bestimmen, gestatten, quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime optimeque perspicies, Cic.: quae fert adulescentia, Ter.: ut aetas illa fert, Cic.: ut natura fert, Ter.: ut mea fert opinio, Cic.: ut opinio et spes fert, Cic.: quantum mea opinio fert, Apul.: si ita res feret, wenn es so sein muß, Cic.: si vestra voluntas feret, Cic.: natura fert... ut extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent, Cic.: hoc totum si vobis versutius, quam mea consuetudo defendendi fert, videbitur, Cic.

II) insbes.: A) ins Hausbuch eintragen, f. acceptum (accepto), expensum, s. accipio no. I, A, a, α, u. expendo no. II, B, 1.

B) schriftlich od. mündlich 1) etw. umhertragen, -bieten, verbreiten, überall-, oft von etw. reden, im Passiv umhergeboten werden, im Umlauf sein, in aller Leute Händen od. Munde sein, a) schriftlich: cuius scripta feruntur, Cic. – b) mündlich: inimici famam non ita, ut nata est, ferunt, verbreiten, Plaut.: hascine propter res maledicas famas ferunt? Plaut.: vestrum iter ac reditum omnia saecula laudibus ferent, werden preisen, Liv.: sermonibus bella, Liv.: f. haec omnibus sermonibus, Caes.: tanto opere ferri, Cic.: vulgo ferebantur versus, Suet.: fertur imprimis

————

(hoc dictum), Ter. – 2) aussprechen, aussagen, äußern, erklären, vorgeben, erwähnen, angeben, mitteilen, von etw. sprechen, etw. besprechen, si vera feram, Verg.: eam rem vulgo, Liv.: homines ferunt mit folg. Acc. u. Infin., Lucr. 3, 41 sq.: haud dubie ferebant m. folg. Acc. u. Infin., sie erklärten unzweideutig, Liv. 22, 14. 15. – dah. ferunt u. Passiv fertur, feruntur, man berichtet, -erzählt, man s pricht davon, man behauptet allgemein, es soll, ferunt (ferebant, ferent) mit folg. Acc. u. Infin., Cic. de nat. deor. 3, 57. Liv. 1, 4, 5. Vell. 1, 4, 1. Catull. 2, 11. Verg. Aen. 2, 230: fertur u. feruntur mit folg. Nom. u. Infin., Cic. de sen. 8; de rep. 2, 20 u. ö. Sall. Iug. 30, 2. Vell. 1, 8, 2. Acc. tr. 669. Lucr. 5, 14. Catull. 64, 19. Verg. Aen. 1, 15. Hor. carm. 1, 7, 23: fertur m. folg. Acc. u. Infin., Capit. Anton. phil. 28, 10. Dict. 4, 21. – u. fertur alqs mit folg. quasi u. Konj., Cic. de legg. 3, 30. – parenthet., ut ferebant, sicut fertur, ut temporibus illis ferebatur, Cic. – famā ferre, sich mit dem Gerede tragen, ausstreuen, sich allgemein dahin aussprechen, m. folg. Acc. u. Infin., Verg. Aen. 7, 765. Liv. 23, 31, 13 u. 28, 40, 1. – u. fama fert (es geht das Gerede) mit folg. Acc. u. Infin., Liv. 2, 7, 6. Tac. ann. 1, 5 extr.: parenthet., sicut fama fert (geht), Liv.: ita fama ferebat, Ov. – u. ferre mit dopp. Acc., für od. als den u. den ausgeben, angeben, erklären, rühmen (s. M. Müller Liv. praef. § 7. Fabri

————

Liv. 21, 41, 7. Weißenb. Liv. 37, 45, 5), ferre alqm inventorem omnium artium, Caes.: Servium conditorem famā f., Liv.: si te petitorem fero, Cic.: se belli ducem potiorem f., Liv.: se Philippum, Vell.: im Passiv m. dopp. Nom., qua ex re in pueritia nobilis inter aequales ferebatur, wurde als ausgezeichnet unter seinen A. gerühmt, Nep. Att. 1, 3

C) im Geiste od. Gemüte tragen, überdenken, bedenken, überlegen, als etw. ansehen, beurteilen, dice, quid fers, Plaut.: homo semper in se aliud fert, in alterum aliud cogitat, Syri sent.: id consilio ante ferre debemus, vorausbedenken, Cic. ep. 5, 16, 6 (C. F. W. Müller liest ›anteferre‹): utcumque ferent ea facta minores, Verg.: ne id ipsum, quod consultationi reliquerant, pro praeiudicato ferret, Liv. – m. Infin., ad Stygios iterum fero (gedenke) mergere fluctus, Stat. Ach. 1, 134.

D) davontragen, 1) im guten Sinne, a) davontragen, mit hinwegnehmen, bildl., veniam peto feroque, nehme sie gleichs. mit, versichere mich derselben, Liv.: calumniam, den Tadel der Schikane davontr., Cael. b. Cic.: nihil aliud ex certamine, Liv.: alqd tacitum, etwas als verschwiegen mit hinwegn., zB. non tacitum feres, ich werde nicht schweigen, Cic.: ne id quidem ab Turno tacitum tulisse, T. habe auch dazu nicht geschwiegen, Liv.: alqd impune, Caes., od. inultum, Ter., bei etwas ungestraft davonkommen, un-

————

gestr. bleiben: u. so non feret, quin vapulet, er wird nicht ohne Schläge wegkommen. Plaut. – b) davontragen = erhalten, erlangen, ernten, quod posces feres, Plaut.: partem praedae, Cic.: fructus ex fortuna, Vell.: fructus ex re publ. uberes, Cic.: victoriam ex alqo, Liv.: gratiam (Dank) alcis rei, Liv.: u. hoc facto haud immeritam laudem gratiamque (und Dank) apud omnes, Liv.: palmam, primas, Cic.: responsum ab alqo, Cic.: poenas, s. poena: ridendo maxima damna feres, Ov. – u. so in den publiz. t. t.: repulsam (a populo), Cic.: suffragia, Suet.: ebenso centuriam, tribus, die Stimmen der Z. usw. erhalten, Cic. – c) von wo entnehmen, feruntur (sie sind entnommen) ex optimis naturae et veritatis exemplis, Cic. de off. 3, 69. – 2) im üblen Sinne, gewaltsam-, raubend u. dgl. hinwegnehmen, hinwegraffen, Pergama, Verg.: te fata tulerunt, Verg. – dah. f. et agere, wegtragen u. wegführen = alles (Tragbare, sowie Menschen und Vieh) als Beute wegführen, Liv. (s. ausführl. ago no. I, 2, c. S. 263 oben): ähnlich rapere et ferre, Verg.

E) tragen = hervorbringen, terra fruges ferre potest, Cic.: absol., ferundo arbor peribit, Cato. – v. Ländern, quae si tulisset Achaia, Plin. ep. – übtr., haec aetas oratorem prope perfectum tulit, Cic.

F) ( wie φέρω) mit vorherrsch. Begriff der Bewegung: 1) tragend in Bewegung setzen, einherbewegen, fortbewegen u. dgl., bes. schnell, rasch dahin-

————

tragen, -führen, -treiben, u. ferre se od. medial ferri, sich rasch bewegen, rasch gehen, eilen, stürzen, fahren, springen, rennen usw., v. Lebl. auch fliegen, aufwärts = steigen, abwärts = sich senken, a) eig.: α) act.: fer pedem, profer gradum, Plaut.: quocumque pedes ferent, die Füße tragen, Hor.: ebenso inde domum pedem, den Fuß tragen = gehen, Verg.: numquam huc tetulissem pedem Ter.: qui huc in hanc urbem pedem, nisi hodie, numquam intro tetulit, Plaut. (vgl. Spengel Ter. Andr. 808): contra (entgegen) gradum, Plaut.: gradus ingentes, große Schr. machen, Ov. – signa (milit. t. t.), das Feldzeichen fortbewegen = aufbrechen, abmarschieren, Liv. – ad caelum fulmina, Lucr.: caelo supinas manus, Hor. – in eam partem, quo ventus fert, trägt, führt, Caes.: ventus ferens, ein leicht dahinführender, die Fahrt fördernder Wind, ein Fahrwind, ventus secundus et ferens, günstiger Fahrwind, Sen.: oft Plur. venti ferentes, fördernde, günstige Winde, Plin. pan. u. Ov. – β) refl.: se ferre alci obviam, Cic.: se extra tecta f., Verg.: qui se ferebat, der sich im stolzen Gange schwang, Verg.: ad se ferentem (sc. se) pertimescit, den auf sich losstürzenden, Nep.: palam se f., sich öffentlich zeigen, Suet.: dah. se f. alqm, sich zeigen, öffentlich auftreten als usw., se suasorem, Liv.: libertum se populi Romani, Liv.: se consulem, Tac.: quem sese ore ferens, Verg.: ingentem sese clamore ferebat,

————

großmächtig brüstete er sich mit G., Verg. – γ) medial: ad alqm omni celeritate ferri, Caes.: cursu in hostem ferri, Liv.: quocumque feremur, wohin uns die Flut führt, Cic.: ferri pennā per aethera, Hor.: ferri equis, Verg.: saltu super venabula ferri, springen, Verg. – classis interrita fertur, segelt dahin, Verg.: Rhenus citatus fertur per etc., strömt rasch, Caes.: sanguis fertur a faucibus, ex pulmone, Cels.: stellae circa terram feruntur, Cic.: deorsum ferri, Cic.: vitis ad terram fertur, senkt sich, Cic.: fumus ad caelum usque fertur, Suet. – b) übtr.: quem tulit ad scaenam ventoso gloria curru, Hor.: alcis gloria ad caelum fertur, Lucr.: alqm in od. ad caelum laudibus, erheben, Cic. u. Liv.: ebenso alqm laudibus, Cic. u. Liv., summis laudibus, Nep.: alqd miris laudibus, Liv., alqm praecipuā laude, Nep. – rem supra ferre quam fieri potest, über die Grenzen des Möglichen erheben, vergrößern, Cic.: famā incerta in maius ferri solent, vergrößert zu werden, Liv. – Demosthenes saepe in eam partem ferebatur oratione (ging in seinen Behauptungen so weit), ut etc., Cic.: omni cogitatione ferri ad alqd, alle seine Gedanken richten auf usw., Nep. – eloquentia, quae cursu magno sonituque fertur, daherfährt, Cic.: orator suo iam impetu fertur, wird fortgerissen, Quint.: quia proclivi ad eas perturbationes, non quia semper feruntur, weil sie leicht, nicht weil sie immer fortgerissen werden, Cic. – v.

————

Lust u. Neigung, treiben, quo cuiusque animus fert, eo discedunt, Sall.: istuc mens animusque fert, Hor.: u. fert animus m. folg. Infin., Suet. Oth. 6, 1. Ov. met. 1. 1 u.a. Dichter (s. Drak. Sil. 16, 294): si maxime animus ferat (sc. diutius in his locis esse), wenn noch so sehr die Lust sich regte, Sall. Cat. 58, 6. – ähnlich ferri alqā re, von einer Leidenschaft hingerissen werden, sich hinreißen lassen, beseelt sein, zB. crudelitate et scelere, Cic.: avaritiā, Cic.: tanto odio ferri in Ciceronem, ut etc., Nep. – 2) zu einem Ziele führen, v. Wege usw., a) eig.: aditus atque itinera duo, quae extra murum ad portum ferebant, Caes.: via fert Verruginem, Liv., in Persidem, Curt.; vgl. Mützell Curt. 3, 11 (28), 19. – b) übtr.: si qua ad verum via ferret inquirentem, Liv.: quod eo; quo intendas, ferat deducatque, Cic.: nisi animi quaedam ingenita natura et studio excitata velocitas recta nos ad ea, quae conveniunt causae, ferant, Quint. – ⇒ Von der Wurzel fer ohne Bindevokal immer Präs. fers, fert, fertis, Imperat. fer, ferte, fertote; Infin. Präs. ferre, Konj. Imperf. ferrem; im Pass. Präs. ferris, fertur, Infin. Präs. ferrī, Konj. Imperf. ferrer. – 2. Pers. Präs. Akt. feris, Firm. Mat. de err. 24, 3 H. – 2. Pers. Präs. Pass. fereris, Diom. 361, 28 u. 386, 26 (ohne Beleg). – Parag. Infin. ferrier, Plaut. rud. 367. – Archaist. redupliz. Perf. tetulī, Poët. bei Charis. 278, 6. Plaut. Men. 629 u. ö. Catull. 63, 52: tetulisti, Enn. ann. 55.

————

Acc. tr. 116. Caecil. com. 75: tetulit, Com. pall. fr. inc. 32 ( bei Cic. de or. 3, 219). Plaut. most. 471. Ter. Andr. 832. Catull. 63, 47: tetulerunt, Lucr. 6, 672: tetulissem, Ter. Andr. 808. Corp. inscr. Lat. 5, 3635: tetulisset, Catull. 66, 35: tetulissent, Macrin. poët. bei Capit. Macrin. 11, 6: tetulero, Plaut. cist. 650: tetulisse, Plaut. rud. 893. Vgl. Neue-Wagner Formenl.³ 3, 346 u. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 274.

dūco, xi, ctum, 3 ( imp. duc;

but duce,

Plaut. Ep. 3, 3, 18; id. Most. 1, 4, 11; id. Poen. 5, 4, 59; id. Rud. 2, 3, 55; id. Trin. 2, 2, 103; id. Truc. 2, 5, 26.— Perf. sync.: duxti, Varr. ap. Non. 283, 32; Cat. 91, 9; Prop. 1, 3, 27), v. a. [cf. Goth. tiuh-an; O. H. Germ. zieh-an, to draw; Germ. -zog, in Herzog, commander, duke], to lead, conduct, draw, bring forward, in all senses; very freq. passing over into the signif. of the compounds abducere, deducere, adducere, producere, etc., and of the synonyms agere, trahere, movere, etc. (very freq.).

Lit.

In gen.:

quo sequar? quo ducis nunc me?

Plaut. Bacch. 3, 3, 2: duc hos intro, id. Am. 2, 2, 224; id. Aul. 2, 6, 13:

duc ac demonstra mihi,

id. Cist. 2, 3, 36:

suas secum mulierculas sunt in castra ducturi,

Cic. Cat. 2, 10 fin.; cf. Caes. B. G. 5, 5 fin. et saep.:

(difficile iter) vix qua singuli carri ducerentur,

id. ib. 1, 6, 1; cf.

plaustra,

Ov. Tr. 3, 10, 34: aquam ducere, Cato ap. Charis. p. 192 P.; so,

aquam per fundum ejus,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 2, § 4:

spiritum naribus,

Varr. R. R. 2, 3, 5: so,

spiritum per siccas fauces,

Sen. Ben. 3, 8; cf.:

aërem spiritu,

Cic. N. D. 2, 6 fin.:

animam spiritu,

id. ib. 2, 54, 136; and in gen.: spiritum, for to live, id. Fam. 10, 1; cf.:

vitam et spiritum,

id. de Imp. Pomp. 12, 33:

tura naribus,

to inhale, Hor. C. 4, 1, 22:

sucos nectaris,

to drink in full draughts, to quaff, id. ib. 3, 3, 34; cf.

pocula,

id. ib. 1, 17, 22; and:

Liberum,

id. ib. 4, 12, 14.— Poet.:

jucunda oblivia vitae (referring to the waters of Lethe),

Hor. S. 2, 6, 62 (cf. Verg. A. 6, 714 sq.) et saep.:

mucronem,

to draw from the scabbard, Verg. A. 12, 378; cf.:

ferrum vaginā,

Ov. F. 4, 929:

ensem vagina,

Sil. 8, 342;

but: ensem duxerat faber,

had beaten out, forged, Tib. 1, 3, 48:

sortem,

Cic. Div. 2, 33; Verg. A. 6, 22;

hence, also transf. of that which is drawn by lot,

Cic. Div. 1, 18, 34; id. Rep. 1, 34; Suet. Caes. 12; Tac. A. 1, 54; 3, 28 al.:

pondus aratri,

to draw, Ov. M. 7, 119:

remos,

to row, id. ib. 1, 294; cf. id. ib. 4, 353:

numerosa brachia,

in dancing, id. Am. 2, 4, 29:

lanas,

to spin, id. ib. 4, 34; cf.

stamina,

id. ib. 4, 221:

ubera,

to milk, id. ib. 9, 358:

frena manu,

to guide, govern, id. ib. 15, 518: vela, to haul (= navigare), Prop. 1, 6, 2:

manus, of swimming,

id. 3, 20, 2:

ilia,

to draw the flanks together, become broken-winded, Hor. Ep. 1, 1, 9:

os,

to draw awry, to make wry faces, Cic. Or. 25 fin.; Quint. 9, 3, 101; cf.

vultum,

Ov. M. 2, 774; id. P. 4, 8, 13; Mart. 1, 41 et saep.:

non equus impiger Curru ducet Achaico Victorem,

to draw along, Hor. C. 4, 3, 5; cf. id. Ep. 1, 1, 93.— Absol.:

sibi quisque ducere, trahere, rapere,

to take to one's self, appropriate, Sall. J. 41, 5.—

Esp.

To lead, conduct, as a way or road:

via ducit (te), in urbem?

Verg. E. 9, 1; cf. Plin. Ep. 7, 5; Verg. A. 1, 401; Ov. F. 2, 679:

Brundisium Minuci melius via ducat an Appi,

Hor. Ep. 1, 18, 20:

via ad undas,

Ov. M. 3, 602:

via ad infernas sedes,

id. ib. 4, 433; cf.:

iter ad urbem,

id. ib. 437; Curt. 3, 28, 19; Sen. Prov. 6, 7; id. Vit. Beat. 1; Plin. 18, 11, 29, § 111; Quint. 5, 9, 14; Liv. 5, 40, 8 al.—

Se, in colloq. lang., to betake one's self, go:

jam me ad regem recta ducam,

Plaut. Am. 4, 3, 8; id. Aul. 4, 8, 8; id. Bacch. 4, 2, 11; Ter. Hec. 4, 1, 7: Balbus duxit se a Gadibus, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 1.—

A legal t. t., to take, lead away, drag, carry off a person before court, to prison, to punishment, etc.: POST. DEINDE. MANVS. INIECTIO. ESTO. IN. IVS. DVCITO, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; so,

in jus,

Liv. 2, 27:

illos duci in carcerem jubent,

Cic. Verr. 2, 5, 30:

aliquem in carcerem,

Suet. Caes. 20:

in vincula,

id. ib. 79:

ad mortem,

Cic. Cat. 1, 1, 1; Nep. Phoc. 4, 3; and absol.:

ducite, ubi capiat, etc.,

Plaut. Capt. 3, 5, 65; Sen. de Ira, 1, 16, 14; Suet. Calig. 27; Plin. Ep. 10, 97, 3 al.: NI. IVDICATVM. FACIT. AVT. QVIS. ENDO. EM. IVRE. VINDICIT. SECVM. DVCITO. VINCITO, etc., XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45:

decreta ejus modi: SI PETIT DUCAS. C. Fuficium duci jussit petitorem,

to be imprisoned, Cic. Verr. 2, 2, 12, § 31; so of a debtor (addictus) who is led off as a slave, Novat. ap. Cic. de Or. 2, 63, 255; Plaut. Bacch. 5, 2, 87; Cic. Fl. 20 fin.; Liv. 6, 14 sq.; cf. id. 2, 23 med.; cf.

prov.: stultitiast venatum ducere invitas canes,

Plaut. Stich. 1, 2, 83. —

Uxorem, to lead a wife home, i. e. to marry:

bona uxor si ea deducta est, etc.... Verum egon eam ducam domum, Quae, etc.?

Plaut. Mil. 3, 1, 91:

uxorem domum,

id. Aul. 2, 1, 40; Ter. Ph. 2, 1, 68:

filiam Orgetorigis in matrimonium,

Caes. B. G. 1, 9, 3; cf. Liv. 4, 4:

eum uxorem ducturum esse aliam,

Plaut. Cist. 1, 1, 105:

uxorem (or aliquam, filiam alicujus, etc.),

id. Aul. 2, 1, 48; id. Cas. prol. 69 et saep.; Ter. And. 1, 1, 128; 2, 1, 21 et saep.; Cic. Sest. 3; Caes. B. G. 1, 53, 4; id. B. C. 3, 110, 2; Verg. E. 8, 29; Vulg. Marc. 10, 11 et saep.— Absol.:

si tu negaris ducere,

Ter. And. 2, 3, 5; 2, 3, 9; id. Phorm. 2, 3, 76; Liv. 4, 4 al.: jugum ducere cum infidelibus, i. e. to be yoked in marriage, Vulg. 2 Cor. 6, 14.—Rarely for nubere: si ignorans statum Erotis ut liberum duxisti, isque postea servus est judicatus, etc., Imp. Antonin. ap. Cod. Just. 5, 18, 3.—In the comic poets, of taking home prostitutes, Plaut. Most. 1, 1, 35; 4, 2, 44; id. Men. 1, 2, 15; id. Stich. 5, 4, 48; id. Truc. 3, 2, 10 et saep.—

In milit. lang.

Said of a commander, to lead, to cause to move, to march his army in any direction:

locis apertis exercitum ducere,

Caes. B. G. 1, 41, 4; cf. id. B. C. 1, 64 fin.; 1, 68, 1:

exercitum ab Allobrogibus in Segusianos,

id. B. G. 1, 10 fin.:

exercitum in fines Suessionum,

id. ib. 2, 12, 1; cf. id. ib. 4, 38, 3;

5, 18, 1: exercitum (legiones, etc.) in Bellovacos,

id. ib. 2, 13, 1; 5, 24, 2 et saep.; cf. Tac. A. 2, 57:

cohortes ad eam partem munitionum, quae, etc.,

Caes. B. C. 3, 62, 2:

exercitum Uticam,

id. ib. 2, 26, 1:

reliquas copias contra Labienum,

id. B. G. 7, 61 fin. et saep.—In pass., of the soldiers, to march, move:

quam in partem aut quo consilio ducerentur,

Caes. B. G. 1, 40, 2.—And in act., absol., of the general himself, to march, move (a favorite expression of Liv.;

not in Caes. or Sall.): (Mettus) ducit, quam proxime ad hostem potest,

Liv. 1, 23; 1, 27; 9, 35; 22, 18 et saep.—Hence,

In gen., to lead, command an army or (more freq.) a division:

qua in legatione duxit exercitum,

Cic. Mur. 9, 20; so,

exercitum,

Nep. Eum. 13, 1; id. Epam. 7, 3:

qui superiore anno primum pilum duxerat,

Caes. B. G. 5, 35, 6; 6, 38, 1; id. B. C. 3, 91, 1:

ordinem,

id. ib. 1, 13, 4; 3, 104, 3; Suet. Vesp. 1:

partem exercitūs,

Sall. J. 55, 4 et saep.—Rarely, to lead a division in front, in advance:

consuetudine sua Caesar sex legiones expeditas ducebat: post eas... inde, etc.,

Caes. B. G. 2, 19, 2; hence also, to march in front, take the lead, said of the division that forms the van:

pars equitum et auxiliariae cohortes ducebant, mox prima legio, etc.,

Tac. A. 1, 51; cf. id. ib. 1, 64 fin. —

Transf. beyond the milit. sphere, to lead, to be leader, head, chief, first in any thing:

accedit etiam, quod familiam ducit,

Cic. Fam. 7, 5 fin. Manut.; so,

familiam,

id. Phil. 5, 11, 30; id. Fin. 4, 16, 45:

ordines,

id. Phil. 1, 8, 20:

classem (discipulorum),

Quint. 1, 2, 24 Spald.:

funus,

Hor. Epod. 8, 12:

toros,

Ov. F. 6, 668 et saep.—

To conduct as prisoners in a triumph:

per triumphum,

Cic. Verr. 2, 5, 26, § 67:

in triumpho,

Plin. 7, 43, 45, § 139, v. triumphus.—

With the accessory idea of creation, formation, to produce, form, construct, make, fashion, shape, dispose (cf.:

struo, pono, condo, fundo): parietem per vestibulum alicujus,

to erect, Cic. Mil. 27 fin.; cf.

muros,

Hor. C. 4, 6, 23:

vallum ex castris ad aquam,

Caes. B. C. 1, 73, 2:

fossam,

id. B. G. 7, 72, 1; 7, 73, 2:

arcum,

Ov. M. 3, 160:

lateres de terra,

Vitr. 2, 3:

vivos vultus de marmore (with excudere spirantia aera),

Verg. A. 6, 849; cf. id. ib. 7, 634; Hor. Ep. 2, 1, 240; Varr. ap. Non. 283, 32; Plin. 7, 37, 38, § 125; Quint. 10, 3, 18 Spald.; Juv. 7, 237; hence, poet. also:

epos,

Hor. S. 1, 10, 44:

carmen,

Ov. Tr. 1, 11, 18; 3, 14, 32:

versus,

id. ib. 5, 12, 63 et saep.:

liniam ex colore,

Plin. 35, 10, 36, § 81; Quint. 2, 6, 2; cf.

orbem,

id. 11, 3, 118:

alvum,

to bring forth by clysters, Cels. 2, 12; 4, 4 et saep.: alapam alicui, qs. to fetch one a box on the ear, Phaedr. 5, 3, 2; cf.

colaphum,

Quint. 6, 3, 83 Spald.:

pugnum,

Dig. 47, 10, 4 et saep.;

so esp. of processions, dances, etc.: funus,

Cic. Quint. 15 fin.; Ov. M. 14, 746; Verg. G. 4, 256; cf.

exsequias,

Plin. 8, 42, 64, § 154:

pompam,

Ov. H. 12, 152; id. F. 6, 405; id. M. 13, 699:

choros,

Tib. 2, 1, 56; Hor. C. 1, 4, 5; 4, 7, 6 et saep.; cf.

choreas,

Ov. M. 8, 582; 14, 520.—

To receive, admit, take any thing (not ante-Aug.):

cicatricem,

Ov. Tr. 3, 11, 66; Liv. 29, 32, 12:

rimam,

Ov. M. 4, 65:

situm,

to grow rusty, Quint. 1, 2, 18:

formam,

Ov. M. 1, 402:

colorem,

id. ib. 3, 485; cf.

pallorem,

to grow pale, id. ib. 8, 760:

nomina,

Hor. C. 3, 27, 76:

notam,

id. ib. 4, 2, 59 et saep.

Trop.

In gen., to lead, guide, draw, conduct:

progredimur quo ducit quemque voluntas,

Lucr. 2, 258; cf. Hor. Ep. 1, 3, 27; 1, 6, 57:

ad strepitum citharae cessatum ducere curam,

id. ib. 1, 2, 31:

Liber vota bonos ducit ad exitus,

id. C. 4, 8, 34; cf. Quint. 12, 1, 26:

per quaedam parva sane ducant (futurum oratorem),

id. 1, 10, 5; cf. id. 1, 1, 27; 1, 5, 58.—Prov.:

ducunt volentem fata, nolentem trahunt,

Sen. Ep. 107.—

In partic.

To draw, deduce, [p. 616] derive its origin or beginning from, any thing:

ab aliqua re totius vitae ducere exordium,

Cic. Fin. 5, 7, 18; cf.:

exordium a nostra persona,

Quint. 3, 8, 8; 4, 1, 7:

principium disputationis a principe investigandae veritatis,

Cic. N. D. 2, 21 fin.:

belli initium a fame,

id. Att. 9, 9, 2; cf. Quint. 1, 1, 21:

initia causasque omnium ex quatuor temporum mutationibus,

Cic. N. D. 2, 19, 49:

originem ab Isocrate,

Quint. 2, 15, 4; 1, 6, 38; Hor. C. 3, 17, 5 al.:

ingressionem non ex oratoriis disputationibus, sed, etc.,

Cic. Or. 3, 11:

honestum ab iis rebus,

id. Off. 1, 18, 60; id. Or. 39, 135:

nomen ex quo,

id. Ac. 11, 41; cf.:

nomen a Graeco,

Quint. 1, 6, 3; 3, 7, 1; Hor. S. 2, 1, 66 et saep.; cf.

also: utrumque (sc. amor et amicitia) ductum (al. dictum) est ab amando,

Cic. Lael. 27; id. Fin. 2, 24, 78.—

To lead a person, as regards his will or opinions, in any direction; to move, incite, induce, allure, in a good or bad sense (most freq. in the pass.):

ita me ad credendum tua ducit oratio,

Cic. Tusc. 2, 18:

nos ducit scholarum consuetudo,

Quint. 4, 2, 28; 5, 11, 19; cf. id. 9, 1, 21:

ducit te species,

Hor. S. 2, 2, 35 et saep.:

declamatores quosdam perversa ducit ambitio, ut, etc.,

Quint. 10, 7, 21.—In the pass.:

si quis statuarum honore aut gloria ducitur,

Cic. Verr. 2, 2, 58 fin.:

eloquentiae laude,

id. Or. 32, 115:

quaestu et lucro,

id. Tusc. 5, 3, 9:

hoc errore ut, etc.,

id. Off. 1, 41; cf.:

litteris eorum et urbanitate, ut, etc.,

id. Rosc. Am. 41, 120:

omnes trahimur et ducimur ad cognitionis et scientiae cupiditatem,

id. Off. 1, 6 et saep.—

In a bad sense, to cheat, deceive, Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Capt. 4, 2, 7; Ter. And. 4, 1, 20; id. Ph. 3, 2, 15; Prop. 2, 17, 1 (3, 8, 1 M.); Ov. H. 19, 13; id. M. 3, 587 (with decipere).—

With regard to time, to draw out, extend, protract, prolong:

bellum,

Caes. B. G. 1, 38, 4; id. B. C. 2, 18, 6; 2, 37, 5 sq.; Cic. Fam. 7, 3, 2; Liv. 22, 25 et saep.; cf.:

bellum longius,

Caes. B. C. 1, 64, 2; 3, 42, 3:

bellum in hiemem,

id. ib. 1, 61, 3:

eam rem longius,

id. B. G. 7, 11, 4; cf.:

rem prope in noctem,

id. B. C. 3, 51, 7:

rem leniter,

Liv. 3, 41 et saep. Also transf., of time itself:

tempus,

Cic. Verr. 2, 1, 11; Nep. Them. 7:

diem ex die,

Caes. B. G. 1, 16, 4; and of persons who are put off, delayed:

ubi se diutius duci intellexit,

id. ib. 1, 16, 5.—Less freq. (mostly poet.),

In gen., of time, to pass, spend, enjoy:

aetatem in litteris,

Cic. Fin. 5, 19, 50; so,

aetatem,

Hor. Ep. 2, 2, 202:

vitam,

id. Epod. 17, 63; Sen. Ep. 45, 10; cf. Verg. A. 2, 641 (where, shortly before, vitam producere):

noctes,

Prop. 1, 11, 5; Plin. Ep. 6, 31, 13:

somnos,

Verg. A. 4, 560.—

In mercant. lang., to calculate, compute, reckon: age nunc summam sumptus duc, Lucil. ap. Non. 283, 30:

minimum ut sequamur, quoniam XC. medimnūm milia duximus, accedant eo, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 49; id. Att. 6, 1, 5 and 16; 6, 2, 7; Varr. R. R. 3, 16, 11; Gell. 1, 20, 5.—

Transf. beyond the mercant. sphere.

Rationem alicujus, to consider, calculate, care for one's advantage or interest (a favorite expression of Cicero):

duxi meam rationem, quam tibi facile me probaturum arbitrabar,

Cic. Att. 8, 11 D, § 7; so,

suam quoque rationem,

to have respect to one's own advantage, id. Verr. 2, 1, 48; and:

non minorem aratorum quam populi rationem,

Suet. Aug. 42 fin.:

salutis meae rationem,

Cic. Fam. 7, 3:

rationem officii, non commodi,

id. Sest. 10, 23; cf. id. Rosc. Am. 44, 128:

unius cujusque temporis ducta ratio est,

id. Div. in Caecil. 4, 16:

rationem officii atque existimationis,

id. Quint. 16, 53.—

In gen., to reckon, consider, hold, account, esteem as any thing (cf. aestimo and existimo;

very freq. in prose and poetry): parvi id ducebat,

Cic. Fin. 2, 8, 24:

pro nihilo aliquid,

Plaut. Pers. 4, 4, 85; Cic. Verr. 2, 2, 16 fin.; id. Tusc. 5, 32, 90; cf. Auct. Her. 4, 20, 28:

ea pro falsis ducit,

Sall. C. 3, 2; cf.:

innocentiam pro malevolentia,

id. ib. 12, 1:

vos eritis judices, Laudin' an vitio duci id factum oportuit,

Ter. Ad. prol. 5; so,

aliquid honori,

Sall. J. 11, 3:

aliquid laudi, Nep. praef. § 4: aliquem despicatui,

Cic. Fl. 27, 65: nihil praeter virtutem in bonis ducere (for which, shortly after, in bonis habere = numerare), Cic. Fin. 3, 3;

aliquem in numero hostium,

id. Verr. 2, 5, 25 fin.; Caes. B. G. 6, 32, 1; cf. ib. 6, 23, 8; without in, ib. 6, 21, 2; cf.:

aliquem loco affinium,

Sall. J. 14, 1 Kritz. N. cr.: aliquid testimonii loco, Quint. 5, 9, 10:

tutelae nostrae duximus, cum Africo bello urgerentur,

Liv. 21, 41; cf.:

officii duxit exorare filiae patrem, etc.,

Suet. Tib. 11:

faceret, quod e republica fideque sua duceret,

id. ib. 25, 7 et saep.:

malum cum amici tuum ducis malum,

Plaut. Capt. 1, 2, 48; cf.:

Archytas iracundiam seditionem quandam animi vere ducebat,

Cic. Rep. 1, 38:

eorum, quos idoneos ducebat, consilium habet,

Sall. J. 62, 4:

nil rectum nisi quod placuit sibi ducunt,

Hor. Ep. 2, 1, 83.— With acc. and inf.:

sic equidem ducebam animo rebarque futurum,

Verg. A. 6, 690:

ut omnia tua in te posita esse ducas humanosque casus virtute inferiores putes,

Cic. Lael. 2, 7, 19 fin.; id. Rep. 1, 2; 1, 17; 1, 38; 3, 9 (three times); Sall. J. 93, 5; Liv. 22, 14, 6; 22, 59, 5; Caes. B. G. 1, 3, 2; 4, 30, 2; 6, 18 et saep.—Here too probably belongs the much disputed passage: ludos et inania honoris medio rationis atque abundantiae duxit (= ludos publicos cum aliis rebus quae ad inania honoris pertinent, duxit, i. e. existimavit habendos et ponendos in medio rationis atque abundantiae, ut inter rationem, quae plane spernit inania, et abundantiam, quae eadem ostentat, media via incederet), he thought right to manage them in a middle course between reason and profusion, Tac. Agr. 6 fin., v. Dübner and Orell. ad h. l.

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.

Lit.

Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

dextera digitis rationem computat,

id. Mil. 2, 2, 49:

magna ratio C. Verruci,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

rationem ducere,

to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

omnium proeliorum,

Caes. B. C. 3, 53; cf.:

hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

id. B. G. 6, 19; and:

piratarum,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

rationem inire,

to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

quattuor minae periere, ut ratio redditur,

Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

tibi ego rationem reddam?

id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

rationem referre,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

rationem repetere de pecuniis repetundis,

id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

drachumae, quas de ratione debuisti,

according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—

Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

Cato, R. R. 2, 5:

rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

Cic. Pis. 25, 61:

ut rationes cum publicanis putarent,

id. Att. 4, 11, 1:

rationes a colono accepit,

id. Caecin. 32, 94:

quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

id. Att. 5, 21, 12:

rationes referre... rationes deferre,

id. Fam. 5, 20, 2:

Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

Hor. A. P. 325 et saep.:

A RATIONIBVS,

an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—

Transf.

A list, roll, register (rare):

cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

rationarium imperii,

id. ib. 28.—

A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

id. Truc. 1, 1, 49:

pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—

A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

res rationesque eri Ballionis curo,

Plaut. Ps. 2, 2, 31:

res rationesque vestrorum omnium,

id. Am. prol. 4:

re ac ratione cum aliquo conjunctus,

Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

id. Quint. 4, 15:

cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

ratio nummaria,

Cic. Att. 10, 11, 2:

aeraria ratio,

id. Quint. 4, 15:

ratio domestica... bellica,

id. Off. 1, 22, 76:

quod ad popularem rationem attinet,

id. Fam. 1, 2, 4:

rationes familiares componere,

Tac. A. 6, 16 fin.:

fori judiciique rationem Messala suscepit,

Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

in explicandis rationibus rerum civilium,

id. Rep. 1, 8, 13:

rationes civitatis,

id. ib. 1, 6, 11:

quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. Mur. 17, 35:

propter rationem Gallici belli,

id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

ad omnem rationem humanitatis,

id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

id. Att. 9, 11, A, 1.—

Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

exemplum meis alienissimum rationibus,

id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

consideres, quid tuae rationes postulent,

Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

Cic. Red. ad Quir. 1, 1.

Trop., a reckoning, account, computation:

postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

census quom sum, juratori recte rationem dedi,

id. Trin. 4, 2, 30; so,

rationem dare, for the more usual rationem reddere,

Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

(argentarii) ratione utuntur,

make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

cum eam mecum rationem puto,

go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

frustra egomet mecum has rationes puto,

Ter. Ad. 2, 1, 54:

(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

Cic. N. D. 3, 29, 71:

quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

id. ib. 3, 86:

ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

id. Div. in Caecil. 9, 28;

and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—

Transf.

Relation, reference, respect to a thing:

(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

ubi ratio cum Orco habetur,

Varr. R. R. 1, 4, 3;

for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

Col. 1, 3, 2:

cum omnibus Musis rationem habere cogito,

Cic. Att. 2, 5, 2:

cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

. quae ratio tibi cum eo intercesserat?

id. Rosc. Com. 14, 41:

pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

id. Phil. 4, 6, 14:

quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

id. ib. 12, 7, 17:

fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—

Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

id. Imp. Pomp. 7, 17:

(deos) piorum et impiorum habere rationem,

id. Leg. 2, 7, 15:

cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

Caes. B. C. 1, 9; so,

absentis,

id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

sauciorum et aegrorum habita ratione,

id. ib. 3, 75:

moneret, frumenti rationem esse habendam,

Hirt. B. G. 8, 34;

so (al. frumentandi), rationem habere,

Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

alicujus salutis rationem habere,

i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

turpissimae fugae rationem habere,

id. ib. 2, 31:

ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

Cic. Off. 1, 39, 139:

proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

Caes. B. C. 1, 13:

habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

id. B. G. 5, 27:

non ullius rationem sui commodi ducit,

Cic. Rosc. Am. 44, 128:

cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

id. Clu. 42, 117:

omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

id. Lael. 24, 89; cf.:

didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

id. Fam. 3, 5, 1:

habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

id. Fam. 3, 6, 6:

neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

id. ib. 2, 2, 29, e70.—

Relation to a thing, i. e.

Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

ratio viaque defensionis,

id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

Caes. B. C. 1, 30:

mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

Cic. de Or. 2, 72, 292:

haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

id. N. D. 1, 5, 11:

dicendi,

id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

id. Rep. 2, 36, 61:

ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

Caes. B. G. 7, 24:

quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

id. Rep. 1, 6, 11.—

Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

Caes. B. G. 2, 19; cf.:

ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

id. ib. 2, 22; so,

rei militaris,

id. ib. 4, 23:

ratio atque usus belli,

the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

novae rationes bellandi,

id. ib. 3, 50:

ratio equestris proelii,

id. B. G. 5, 16:

quorum operum haec erat ratio, etc.,

id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

tigna bina, etc.,

id. B. G. 4, 17:

serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

Cic. Lael. 23, 87; cf.:

ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

id. ib. 2, 11, 22;

1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

Caes. B. G. 6, 11 fin.:

ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

id. B. G. 7, 14:

hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

quid refert, qua me ratione cogatis?

id. Lael. 8, 26:

quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

id. ib. 3, 76:

auxilium ferri nulla ratione poterat,

id. ib. 1, 70:

nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—

With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

id. ib. 2, 1, 40, ee

103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

id. Mur. 17, 35:

nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. ib. 17, 36:

praedicere tempestatum rationem et praedonum,

id. ib. 2, 4:

tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

id. Off. 2, 17, 60.—

Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

Cic. Off. 1, 28, 101:

homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

id. ib. 1, 4, 11 sq.:

haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

id. N. D. 2, 27, 69:

lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

id. Leg. 1, 6, 18:

ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

id. N. D. 1, 42, 118:

mens et ratio et consilium in senibus est,

id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

si ratio et prudentia curas aufert,

Hor. Ep. 1, 11, 25:

quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

id. Rep. 2, 11, 22; and:

moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

consilio et ratione deficitur,

Cic. Clu. 65, 184:

Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

nec sat rationis in armis,

Verg. A. 2, 314:

rationis egens,

id. ib. 8, 299 et saep.:

iracundia dissidens a ratione,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

majora quam hominum ratio consequi possit,

id. ib. 1, 10, 15:

quantum ratione provideri poterat,

Caes. B. G. 7, 16 fin.:

quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

Hirt. B. G. 8, 6 init.:

nec majore ratione bellum administrari posse,

Caes. B. C. 7, 21:

minari divisoribus ratio non erat,

it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

too, minime rationis est,

Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—

The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

Auct. Her. 2, 18, 28:

quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

id. de Or. 2, 19, 80:

noverit orator argumentorum et rationum locos,

id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

si mei consilii causam rationemque cognoverit,

id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

Caes. B. G. 2, 10 fin.:

quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

id. Caecin. 33, 96:

non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

id. N. D. 1, 27, 76:

et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

id. Div. 2, 50, 104:

idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

id. Att. 8, 11, D, §

5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

id. Fam. 4, 13, 3:

rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

quod cum disputando rationibusque docuisset,

id. Rep. 1, 16, 25:

his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

num parva causa aut prava ratio est?

reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—

In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

Cic. Inv. 1, 13, 18:

ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—

Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

ut ratione et via procedat oratio,

id. Fin. 1, 9, 29:

modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

id. Quint. 7, 28; cf.:

quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

Hor. S. 2, 3, 266:

nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

Cic. N. D. 2, 16, 43:

intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

order, system, id. ib. 2, 33, 57;

5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

ratio et distributio,

a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—

A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13;

2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

id. ib. 1, 23, 37; cf.:

omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

id. Div. 1, 51, 117:

Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

Stoicorum ratio disciplinaque,

id. Off. 3, 4, 20:

Cynicorum ratio,

id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

id. ib. 3, 3, 4:

improba navigii ratio tum caeca jacebat,

Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

Cic. Arch. 1, 1.—

A view or opinion resting upon reasonable grounds:

mea sic est ratio,

Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

cujus ratio etsi non valuit,

Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—

In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

id. Fat. 16, 38; cf.:

ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

id. Rep. 3, 31, 43.

tăcĕo, cŭi, cĭtum, 2, v. n. and a. [etym. dub.; perh. root tak-, tvak-, to be or make quiet, content; Sanscr. tucyati, to satisfy; v. Fick, Vergl. Wört. s. v. § 73; 362].

Neutr., to be silent, i. e. not to speak, to say nothing, hold one ' s peace (therefore more limited in signif. than silere, to be still, to make no noise): qui dicta loquive tacereve possit, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 255 Vahl.); so, tacere ac fabulari, id. ap. Non. 475, 2 (Trag. v. 182 ib.): Ag. Ne obturba ac tace. Mil. Taceo. Ag. Si tacuisses, jam istuc taceo non natum foret, Plaut. Poen. 1, 2, 49 sq.:

silete et tacete,

id. ib. prol. 3; cf. id. Capt. 3, 1, 19:

taceamne an praedicem,

Ter. Eun. 4, 4, 54; 5, 2, 60; id. And. 2, 3, 25:

ea lingulaca est nobis, nam numquam tacet,

Plaut. Cas. 2, 8, 62:

ad loquendum atque ad tacendum tute habeas portisculum,

id. As. 3, 1, 15:

tacendo loqui videbantur,

Cic. Sest. 18, 40:

hic Abdera, non tacente me,

id. Att. 4, 17, 3 B. and K.:

nobis tacentibus,

id. Ac. 2, 32, 101:

an me taciturum tantis de rebus existimavistis?

id. Verr. 1, 9, 27:

taceamus,

Liv. 40, 9, 5:

tacere nondum volumus,

Sid. Ep. 8, 16.— Impers. pass.:

taceri si vis, vera dicito,

Ter. Eun. 1, 2, 26:

ut doceam Rullum posthac in iis saltem tacere rebus, in quibus de se et de suis factis taceri velit,

Cic. Agr. 3, 2, 4.—

Transf., for silere, of animals and things, concr. and abstr., to be still, noiseless, quiet, at rest (mostly poet.):

canis ipse tacet,

Tib. 2, 4, 34; cf.:

vere prius volucres taceant, aestate cicadae,

Ov. A. A. 1, 271:

nox erat... Cum tacet omnis ager pecudes pictaeque volucres,

Verg. A. 4, 525; cf.

nox,

Cat. 7, 7:

nec diu taceat procax locutio,

id. 61, 126:

non oculi tacuere tui,

Ov. Am. 2, 5, 17: plectra dolore tacent;

muta dolore lyra est,

id. H. 15, 198:

tacet stridor litui,

Sen. Thyest. 575:

essedo tacente,

noiseless, Mart. 4, 64, 19:

Ister tacens,

i. e. standing still, frozen, id. 7, 84, 3:

solitudo et tacentes loci,

hushed, still, Tac. H. 3, 85:

loca tacentia,

the under world, the silent land, Verg. A. 6, 265:

aquae tacentes,

Prop. 4 (5), 4, 49:

tacere indolem illam Romanam,

i. e. did not show itself, had disappeared, Liv. 9, 6, 12:

blanditiae taceant,

Ov. Am. 1, 4, 66.—

Act., to pass over in silence, be silent respecting a thing (rare but class.):

et tu hoc taceto,

Plaut. Pers. 2, 2, 64:

quae vera audivi, taceo et contineo,

Ter. Eun. 1, 2, 23; Plaut. Ep. 5, 1, 44:

enuntiabo... quod adhuc semper tacui et tacendum putavi,

Cic. de Or. 1, 26, 119:

quid dixit aut quid tacuit?

Hor. Epod. 5, 49:

commissa tacere Qui nequit,

id. S. 1, 4, 84:

ut alios taceam,

not to speak of others, Ov. M. 13, 177; so,

Narcissum,

Verg. G. 4, 123:

novercas,

Sen. Hippol. 558 et saep.:

tacebimus, quid in ipso homine prosit homini?

Plin. 28, 1, 1, § 1.— Pass.:

ignotumst, tacitumst, creditumst,

Ter. Ad. 3, 4, 28:

aureus in medio Marte tacetur Amor,

Ov. Am. 2, 18, 36:

vir Celtiberis non tacende gentibus,

Mart. 1, 50, 1. — Hence, subst.: tăcenda, ōrum, n., things not to be uttered: dicenda tacenda locutus, rhêta kai arrêta, things fit and unfit to be spoken, Hor. Ep. 1, 7, 72; cf.:

gravis est culpa tacenda loqui,

Ov. A. A. 2, 604.—Hence, tă-cĭtus, a, um, P. a.

Pass., that is passed over in silence, not spoken of, kept secret, unmentioned:

prima duo capita epistulae tuae tacita mihi quodammodo relinquenda sunt,

Cic. Fam. 3, 8, 2:

aliquid tacitum tenere,

id. de Or. 3, 17, 64; cf.:

quod cum ab antiquis tacitum praetermissumque sit,

Liv. 6, 12, 3; Verg. A. 6, 841:

tacitum erit,

Plaut. Pers. 2, 2, 64:

suspendas potins me, quam tacita tu haec auferas,

i. e. without my speaking of it, uncontradicted by me, id. As. 4, 2, 7; cf.:

cetera si reprehenderis, non feres tacitum,

Cic. Att. 2, 3, 2:

ne id quidem ab Turno tulisse tacitum ferunt: dixisse enim, etc.,

Liv. 1, 50, 9; so, too, tacitum ferre. id. 3, 45, 6: non patientibus tacitum tribunis, quod, etc., id. 7, 1, 5:

tacere nequeo misera, quod tacito usus est,

silence, Plaut. Cist. 1, 2, 7. —

Transf.

In jurid. lang., that is done without words, assumed as a matter of course, silent, implied, tacit:

non omnia scriptis, sed quaedam, quae perspicua sint, tacitis exceptionibus caveri,

Cic. Inv. 2, 47, 140:

conventio,

Dig. 20, 2, 3:

condicio,

ib. 23, 3, 68:

jus,

ib. 29, 2, 66:

substitutio,

ib. 28, 5, 25:

indutiae,

Liv. 2, 18; 2, 64; 23, 46:

fideicommissum,

Quint. 9, 2, 74.—

That is done or exists in silence; silent, secret, hidden, concealed:

senatus decrevit, ut tacitum judicium ante comitia fierit,

Cic. Att. 4, 17, 3 Bait.:

aures ipsae tacito eum (modum) sensu sine arte definiunt,

id. Or. 60, 203:

omnes enim tacito quodam sensu sine ullā arte aut ratione quae sint... recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195:

ob tacitas cum Marcello offensiones,

Vell. 2, 93, 2:

tacitum vivit sub pectore vulnus,

Verg. A. 4, 67; so,

affectus,

Ov. M. 7, 147:

pudor,

id. ib. 7, 743:

ira,

id. ib. 6, 623:

dissimulare sperasti, tacitusque meā decedere terrā,

secretly, unobserved, Verg. A. 4, 306.— Subst.: tăcĭtum, i, n., a secret:

taciti vulgator,

Ov. Am. 3, 7, 51. —

Act. or neutr., that does not speak, not uttering a sound, silent, still, quiet, noiseless, mute:

quod boni est, id tacitus taceas tute tecum et gaudeas,

Plaut. Ep. 5, 1, 44:

tacitus tace modo,

id. Poen. 4, 2, 84:

mulier,

id. Rud. 4, 4, 70; cf.:

lacrumans tacitus auscultabat, quae ego loquebar,

id. Bacch. 4, 9, 59:

quid exspectas auctoritatem loquentium, quorum voluntatem tacitorum perspicis?

Cic. Cat. 1, 8, 20; 3, 11, 26:

vos me jam hoc tacito intellegetis,

id. Verr. 2, 2, 73, § 180:

quae (patria) tecum tacita loquitur,

id. Cat. 1, 7, 18: voluntas;

quae si tacitis nobis intellegi posset, verbis omnino non uteremur,

id. Caecin. 18, 53; id. Verr. 2, 3, 16, § 41:

nihil me mutum delectare potest, nihil tacitum,

id. Cat. 3, 11, 26:

si quam conjecturam adfert hominibus tacita corporis figura,

id. Rosc. Com. 7, 20:

tacita vestra exspectatio,

id. Clu. 23, 63:

assensiones nec tacitae nec occultae,

implied, tacit, id. Mil. 5, 12:

si mori tacitum oportet, taceamus,

i. e. without making a defence, Liv. 40, 9, 5:

contumeliam tacitus tulit,

id. 35, 19, 1:

ut forte legentem Aut tacitum impellat,

i. e. meditating, Hor. S. 1, 3, 65:

pro sollicitis non tacitus reis,

eloquent, outspoken, id. C. 4, 1, 14:

tacitus pasci si posset corvus,

id. Ep. 1, 17, 50:

tacitā fistula cum lyrā,

id. C. 3, 19, 20:

totum pererrat Luminibus tacitis,

with silent glances, Verg. A. 4, 364:

fulmen,

i. e. without thunder, Luc. 1, 533 et saep.:

per tacitum nemus ire,

still, silent, quiet, Verg. A. 6, 386; so,

unda,

id. ib. 8, 87:

caelum,

id. ib. 3, 515:

aër,

Mart. 8, 32, 1:

domus,

id. 9, 62, 12:

limen,

Verg. A. 7, 343:

nox,

Ov. H. 18, 78; id. F. 2, 552.— Subst.: tăcĭtum, i, n., silence:

septem surgens sedatis amnibus altus Per tacitum Ganges,

in its silent course, flowing silently, Verg. A. 9, 31; cf.:

trahitur Gangesque Padusque Per tacitum mundi,

i. e. through subterranean passages, Luc. 10, 253:

somnus per tacitum allapsus,

silently, in silence, Sil. 10, 354:

erumpunt sub casside fusae Per tacitum lacrimae,

id. 12, 554; 17, 216.—

As proper name: Tă-cĭta, ae, f., = Muta, the goddess of Silence:

ecce anus in mediis residens annosa puellis Sacra facit Tacitae,

Ov. F. 2, 572; v. also 2. Tacitus.— Adv.: tăcĭtē, silently, in silence, secretly (class.):

auscultemus,

Plaut. As. 3, 2, 42:

tacite rogare,

Cic. Imp. Pomp. 5, 13:

tacite dat ipsa lex potestatem defendendi,

id. Mil. 4, 11:

perire tacite obscureque,

id. Quint. 15, 50:

non tulit verecundiam senatus,

Liv. 5, 28, 1:

exsecrari praetereuntem,

id. 2, 58, 8:

annus labens,

Ov. F. 1, 65; Just. 15, 2; Plin. Ep. 5, 17, 2; Val. Max. 6, 5, 2.

tăcĕo, cŭi, cĭtum, 2, v. n. and a. [etym. dub.; perh. root tak-, tvak-, to be or make quiet, content; Sanscr. tucyati, to satisfy; v. Fick, Vergl. Wört. s. v. § 73; 362].

Neutr., to be silent, i. e. not to speak, to say nothing, hold one ' s peace (therefore more limited in signif. than silere, to be still, to make no noise): qui dicta loquive tacereve possit, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 255 Vahl.); so, tacere ac fabulari, id. ap. Non. 475, 2 (Trag. v. 182 ib.): Ag. Ne obturba ac tace. Mil. Taceo. Ag. Si tacuisses, jam istuc taceo non natum foret, Plaut. Poen. 1, 2, 49 sq.:

silete et tacete,

id. ib. prol. 3; cf. id. Capt. 3, 1, 19:

taceamne an praedicem,

Ter. Eun. 4, 4, 54; 5, 2, 60; id. And. 2, 3, 25:

ea lingulaca est nobis, nam numquam tacet,

Plaut. Cas. 2, 8, 62:

ad loquendum atque ad tacendum tute habeas portisculum,

id. As. 3, 1, 15:

tacendo loqui videbantur,

Cic. Sest. 18, 40:

hic Abdera, non tacente me,

id. Att. 4, 17, 3 B. and K.:

nobis tacentibus,

id. Ac. 2, 32, 101:

an me taciturum tantis de rebus existimavistis?

id. Verr. 1, 9, 27:

taceamus,

Liv. 40, 9, 5:

tacere nondum volumus,

Sid. Ep. 8, 16.— Impers. pass.:

taceri si vis, vera dicito,

Ter. Eun. 1, 2, 26:

ut doceam Rullum posthac in iis saltem tacere rebus, in quibus de se et de suis factis taceri velit,

Cic. Agr. 3, 2, 4.—

Transf., for silere, of animals and things, concr. and abstr., to be still, noiseless, quiet, at rest (mostly poet.):

canis ipse tacet,

Tib. 2, 4, 34; cf.:

vere prius volucres taceant, aestate cicadae,

Ov. A. A. 1, 271:

nox erat... Cum tacet omnis ager pecudes pictaeque volucres,

Verg. A. 4, 525; cf.

nox,

Cat. 7, 7:

nec diu taceat procax locutio,

id. 61, 126:

non oculi tacuere tui,

Ov. Am. 2, 5, 17: plectra dolore tacent;

muta dolore lyra est,

id. H. 15, 198:

tacet stridor litui,

Sen. Thyest. 575:

essedo tacente,

noiseless, Mart. 4, 64, 19:

Ister tacens,

i. e. standing still, frozen, id. 7, 84, 3:

solitudo et tacentes loci,

hushed, still, Tac. H. 3, 85:

loca tacentia,

the under world, the silent land, Verg. A. 6, 265:

aquae tacentes,

Prop. 4 (5), 4, 49:

tacere indolem illam Romanam,

i. e. did not show itself, had disappeared, Liv. 9, 6, 12:

blanditiae taceant,

Ov. Am. 1, 4, 66.—

Act., to pass over in silence, be silent respecting a thing (rare but class.):

et tu hoc taceto,

Plaut. Pers. 2, 2, 64:

quae vera audivi, taceo et contineo,

Ter. Eun. 1, 2, 23; Plaut. Ep. 5, 1, 44:

enuntiabo... quod adhuc semper tacui et tacendum putavi,

Cic. de Or. 1, 26, 119:

quid dixit aut quid tacuit?

Hor. Epod. 5, 49:

commissa tacere Qui nequit,

id. S. 1, 4, 84:

ut alios taceam,

not to speak of others, Ov. M. 13, 177; so,

Narcissum,

Verg. G. 4, 123:

novercas,

Sen. Hippol. 558 et saep.:

tacebimus, quid in ipso homine prosit homini?

Plin. 28, 1, 1, § 1.— Pass.:

ignotumst, tacitumst, creditumst,

Ter. Ad. 3, 4, 28:

aureus in medio Marte tacetur Amor,

Ov. Am. 2, 18, 36:

vir Celtiberis non tacende gentibus,

Mart. 1, 50, 1. — Hence, subst.: tăcenda, ōrum, n., things not to be uttered: dicenda tacenda locutus, rhêta kai arrêta, things fit and unfit to be spoken, Hor. Ep. 1, 7, 72; cf.:

gravis est culpa tacenda loqui,

Ov. A. A. 2, 604.—Hence, tă-cĭtus, a, um, P. a.

Pass., that is passed over in silence, not spoken of, kept secret, unmentioned:

prima duo capita epistulae tuae tacita mihi quodammodo relinquenda sunt,

Cic. Fam. 3, 8, 2:

aliquid tacitum tenere,

id. de Or. 3, 17, 64; cf.:

quod cum ab antiquis tacitum praetermissumque sit,

Liv. 6, 12, 3; Verg. A. 6, 841:

tacitum erit,

Plaut. Pers. 2, 2, 64:

suspendas potins me, quam tacita tu haec auferas,

i. e. without my speaking of it, uncontradicted by me, id. As. 4, 2, 7; cf.:

cetera si reprehenderis, non feres tacitum,

Cic. Att. 2, 3, 2:

ne id quidem ab Turno tulisse tacitum ferunt: dixisse enim, etc.,

Liv. 1, 50, 9; so, too, tacitum ferre. id. 3, 45, 6: non patientibus tacitum tribunis, quod, etc., id. 7, 1, 5:

tacere nequeo misera, quod tacito usus est,

silence, Plaut. Cist. 1, 2, 7. —

Transf.

In jurid. lang., that is done without words, assumed as a matter of course, silent, implied, tacit:

non omnia scriptis, sed quaedam, quae perspicua sint, tacitis exceptionibus caveri,

Cic. Inv. 2, 47, 140:

conventio,

Dig. 20, 2, 3:

condicio,

ib. 23, 3, 68:

jus,

ib. 29, 2, 66:

substitutio,

ib. 28, 5, 25:

indutiae,

Liv. 2, 18; 2, 64; 23, 46:

fideicommissum,

Quint. 9, 2, 74.—

That is done or exists in silence; silent, secret, hidden, concealed:

senatus decrevit, ut tacitum judicium ante comitia fierit,

Cic. Att. 4, 17, 3 Bait.:

aures ipsae tacito eum (modum) sensu sine arte definiunt,

id. Or. 60, 203:

omnes enim tacito quodam sensu sine ullā arte aut ratione quae sint... recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195:

ob tacitas cum Marcello offensiones,

Vell. 2, 93, 2:

tacitum vivit sub pectore vulnus,

Verg. A. 4, 67; so,

affectus,

Ov. M. 7, 147:

pudor,

id. ib. 7, 743:

ira,

id. ib. 6, 623:

dissimulare sperasti, tacitusque meā decedere terrā,

secretly, unobserved, Verg. A. 4, 306.— Subst.: tăcĭtum, i, n., a secret:

taciti vulgator,

Ov. Am. 3, 7, 51. —

Act. or neutr., that does not speak, not uttering a sound, silent, still, quiet, noiseless, mute:

quod boni est, id tacitus taceas tute tecum et gaudeas,

Plaut. Ep. 5, 1, 44:

tacitus tace modo,

id. Poen. 4, 2, 84:

mulier,

id. Rud. 4, 4, 70; cf.:

lacrumans tacitus auscultabat, quae ego loquebar,

id. Bacch. 4, 9, 59:

quid exspectas auctoritatem loquentium, quorum voluntatem tacitorum perspicis?

Cic. Cat. 1, 8, 20; 3, 11, 26:

vos me jam hoc tacito intellegetis,

id. Verr. 2, 2, 73, § 180:

quae (patria) tecum tacita loquitur,

id. Cat. 1, 7, 18: voluntas;

quae si tacitis nobis intellegi posset, verbis omnino non uteremur,

id. Caecin. 18, 53; id. Verr. 2, 3, 16, § 41:

nihil me mutum delectare potest, nihil tacitum,

id. Cat. 3, 11, 26:

si quam conjecturam adfert hominibus tacita corporis figura,

id. Rosc. Com. 7, 20:

tacita vestra exspectatio,

id. Clu. 23, 63:

assensiones nec tacitae nec occultae,

implied, tacit, id. Mil. 5, 12:

si mori tacitum oportet, taceamus,

i. e. without making a defence, Liv. 40, 9, 5:

contumeliam tacitus tulit,

id. 35, 19, 1:

ut forte legentem Aut tacitum impellat,

i. e. meditating, Hor. S. 1, 3, 65:

pro sollicitis non tacitus reis,

eloquent, outspoken, id. C. 4, 1, 14:

tacitus pasci si posset corvus,

id. Ep. 1, 17, 50:

tacitā fistula cum lyrā,

id. C. 3, 19, 20:

totum pererrat Luminibus tacitis,

with silent glances, Verg. A. 4, 364:

fulmen,

i. e. without thunder, Luc. 1, 533 et saep.:

per tacitum nemus ire,

still, silent, quiet, Verg. A. 6, 386; so,

unda,

id. ib. 8, 87:

caelum,

id. ib. 3, 515:

aër,

Mart. 8, 32, 1:

domus,

id. 9, 62, 12:

limen,

Verg. A. 7, 343:

nox,

Ov. H. 18, 78; id. F. 2, 552.— Subst.: tăcĭtum, i, n., silence:

septem surgens sedatis amnibus altus Per tacitum Ganges,

in its silent course, flowing silently, Verg. A. 9, 31; cf.:

trahitur Gangesque Padusque Per tacitum mundi,

i. e. through subterranean passages, Luc. 10, 253:

somnus per tacitum allapsus,

silently, in silence, Sil. 10, 354:

erumpunt sub casside fusae Per tacitum lacrimae,

id. 12, 554; 17, 216.—

As proper name: Tă-cĭta, ae, f., = Muta, the goddess of Silence:

ecce anus in mediis residens annosa puellis Sacra facit Tacitae,

Ov. F. 2, 572; v. also 2. Tacitus.— Adv.: tăcĭtē, silently, in silence, secretly (class.):

auscultemus,

Plaut. As. 3, 2, 42:

tacite rogare,

Cic. Imp. Pomp. 5, 13:

tacite dat ipsa lex potestatem defendendi,

id. Mil. 4, 11:

perire tacite obscureque,

id. Quint. 15, 50:

non tulit verecundiam senatus,

Liv. 5, 28, 1:

exsecrari praetereuntem,

id. 2, 58, 8:

annus labens,

Ov. F. 1, 65; Just. 15, 2; Plin. Ep. 5, 17, 2; Val. Max. 6, 5, 2.

tăcĕo, cŭi, cĭtum, 2, v. n. and a. [etym. dub.; perh. root tak-, tvak-, to be or make quiet, content; Sanscr. tucyati, to satisfy; v. Fick, Vergl. Wört. s. v. § 73; 362].

Neutr., to be silent, i. e. not to speak, to say nothing, hold one ' s peace (therefore more limited in signif. than silere, to be still, to make no noise): qui dicta loquive tacereve possit, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 255 Vahl.); so, tacere ac fabulari, id. ap. Non. 475, 2 (Trag. v. 182 ib.): Ag. Ne obturba ac tace. Mil. Taceo. Ag. Si tacuisses, jam istuc taceo non natum foret, Plaut. Poen. 1, 2, 49 sq.:

silete et tacete,

id. ib. prol. 3; cf. id. Capt. 3, 1, 19:

taceamne an praedicem,

Ter. Eun. 4, 4, 54; 5, 2, 60; id. And. 2, 3, 25:

ea lingulaca est nobis, nam numquam tacet,

Plaut. Cas. 2, 8, 62:

ad loquendum atque ad tacendum tute habeas portisculum,

id. As. 3, 1, 15:

tacendo loqui videbantur,

Cic. Sest. 18, 40:

hic Abdera, non tacente me,

id. Att. 4, 17, 3 B. and K.:

nobis tacentibus,

id. Ac. 2, 32, 101:

an me taciturum tantis de rebus existimavistis?

id. Verr. 1, 9, 27:

taceamus,

Liv. 40, 9, 5:

tacere nondum volumus,

Sid. Ep. 8, 16.— Impers. pass.:

taceri si vis, vera dicito,

Ter. Eun. 1, 2, 26:

ut doceam Rullum posthac in iis saltem tacere rebus, in quibus de se et de suis factis taceri velit,

Cic. Agr. 3, 2, 4.—

Transf., for silere, of animals and things, concr. and abstr., to be still, noiseless, quiet, at rest (mostly poet.):

canis ipse tacet,

Tib. 2, 4, 34; cf.:

vere prius volucres taceant, aestate cicadae,

Ov. A. A. 1, 271:

nox erat... Cum tacet omnis ager pecudes pictaeque volucres,

Verg. A. 4, 525; cf.

nox,

Cat. 7, 7:

nec diu taceat procax locutio,

id. 61, 126:

non oculi tacuere tui,

Ov. Am. 2, 5, 17: plectra dolore tacent;

muta dolore lyra est,

id. H. 15, 198:

tacet stridor litui,

Sen. Thyest. 575:

essedo tacente,

noiseless, Mart. 4, 64, 19:

Ister tacens,

i. e. standing still, frozen, id. 7, 84, 3:

solitudo et tacentes loci,

hushed, still, Tac. H. 3, 85:

loca tacentia,

the under world, the silent land, Verg. A. 6, 265:

aquae tacentes,

Prop. 4 (5), 4, 49:

tacere indolem illam Romanam,

i. e. did not show itself, had disappeared, Liv. 9, 6, 12:

blanditiae taceant,

Ov. Am. 1, 4, 66.—

Act., to pass over in silence, be silent respecting a thing (rare but class.):

et tu hoc taceto,

Plaut. Pers. 2, 2, 64:

quae vera audivi, taceo et contineo,

Ter. Eun. 1, 2, 23; Plaut. Ep. 5, 1, 44:

enuntiabo... quod adhuc semper tacui et tacendum putavi,

Cic. de Or. 1, 26, 119:

quid dixit aut quid tacuit?

Hor. Epod. 5, 49:

commissa tacere Qui nequit,

id. S. 1, 4, 84:

ut alios taceam,

not to speak of others, Ov. M. 13, 177; so,

Narcissum,

Verg. G. 4, 123:

novercas,

Sen. Hippol. 558 et saep.:

tacebimus, quid in ipso homine prosit homini?

Plin. 28, 1, 1, § 1.— Pass.:

ignotumst, tacitumst, creditumst,

Ter. Ad. 3, 4, 28:

aureus in medio Marte tacetur Amor,

Ov. Am. 2, 18, 36:

vir Celtiberis non tacende gentibus,

Mart. 1, 50, 1. — Hence, subst.: tăcenda, ōrum, n., things not to be uttered: dicenda tacenda locutus, rhêta kai arrêta, things fit and unfit to be spoken, Hor. Ep. 1, 7, 72; cf.:

gravis est culpa tacenda loqui,

Ov. A. A. 2, 604.—Hence, tă-cĭtus, a, um, P. a.

Pass., that is passed over in silence, not spoken of, kept secret, unmentioned:

prima duo capita epistulae tuae tacita mihi quodammodo relinquenda sunt,

Cic. Fam. 3, 8, 2:

aliquid tacitum tenere,

id. de Or. 3, 17, 64; cf.:

quod cum ab antiquis tacitum praetermissumque sit,

Liv. 6, 12, 3; Verg. A. 6, 841:

tacitum erit,

Plaut. Pers. 2, 2, 64:

suspendas potins me, quam tacita tu haec auferas,

i. e. without my speaking of it, uncontradicted by me, id. As. 4, 2, 7; cf.:

cetera si reprehenderis, non feres tacitum,

Cic. Att. 2, 3, 2:

ne id quidem ab Turno tulisse tacitum ferunt: dixisse enim, etc.,

Liv. 1, 50, 9; so, too, tacitum ferre. id. 3, 45, 6: non patientibus tacitum tribunis, quod, etc., id. 7, 1, 5:

tacere nequeo misera, quod tacito usus est,

silence, Plaut. Cist. 1, 2, 7. —

Transf.

In jurid. lang., that is done without words, assumed as a matter of course, silent, implied, tacit:

non omnia scriptis, sed quaedam, quae perspicua sint, tacitis exceptionibus caveri,

Cic. Inv. 2, 47, 140:

conventio,

Dig. 20, 2, 3:

condicio,

ib. 23, 3, 68:

jus,

ib. 29, 2, 66:

substitutio,

ib. 28, 5, 25:

indutiae,

Liv. 2, 18; 2, 64; 23, 46:

fideicommissum,

Quint. 9, 2, 74.—

That is done or exists in silence; silent, secret, hidden, concealed:

senatus decrevit, ut tacitum judicium ante comitia fierit,

Cic. Att. 4, 17, 3 Bait.:

aures ipsae tacito eum (modum) sensu sine arte definiunt,

id. Or. 60, 203:

omnes enim tacito quodam sensu sine ullā arte aut ratione quae sint... recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195:

ob tacitas cum Marcello offensiones,

Vell. 2, 93, 2:

tacitum vivit sub pectore vulnus,

Verg. A. 4, 67; so,

affectus,

Ov. M. 7, 147:

pudor,

id. ib. 7, 743:

ira,

id. ib. 6, 623:

dissimulare sperasti, tacitusque meā decedere terrā,

secretly, unobserved, Verg. A. 4, 306.— Subst.: tăcĭtum, i, n., a secret:

taciti vulgator,

Ov. Am. 3, 7, 51. —

Act. or neutr., that does not speak, not uttering a sound, silent, still, quiet, noiseless, mute:

quod boni est, id tacitus taceas tute tecum et gaudeas,

Plaut. Ep. 5, 1, 44:

tacitus tace modo,

id. Poen. 4, 2, 84:

mulier,

id. Rud. 4, 4, 70; cf.:

lacrumans tacitus auscultabat, quae ego loquebar,

id. Bacch. 4, 9, 59:

quid exspectas auctoritatem loquentium, quorum voluntatem tacitorum perspicis?

Cic. Cat. 1, 8, 20; 3, 11, 26:

vos me jam hoc tacito intellegetis,

id. Verr. 2, 2, 73, § 180:

quae (patria) tecum tacita loquitur,

id. Cat. 1, 7, 18: voluntas;

quae si tacitis nobis intellegi posset, verbis omnino non uteremur,

id. Caecin. 18, 53; id. Verr. 2, 3, 16, § 41:

nihil me mutum delectare potest, nihil tacitum,

id. Cat. 3, 11, 26:

si quam conjecturam adfert hominibus tacita corporis figura,

id. Rosc. Com. 7, 20:

tacita vestra exspectatio,

id. Clu. 23, 63:

assensiones nec tacitae nec occultae,

implied, tacit, id. Mil. 5, 12:

si mori tacitum oportet, taceamus,

i. e. without making a defence, Liv. 40, 9, 5:

contumeliam tacitus tulit,

id. 35, 19, 1:

ut forte legentem Aut tacitum impellat,

i. e. meditating, Hor. S. 1, 3, 65:

pro sollicitis non tacitus reis,

eloquent, outspoken, id. C. 4, 1, 14:

tacitus pasci si posset corvus,

id. Ep. 1, 17, 50:

tacitā fistula cum lyrā,

id. C. 3, 19, 20:

totum pererrat Luminibus tacitis,

with silent glances, Verg. A. 4, 364:

fulmen,

i. e. without thunder, Luc. 1, 533 et saep.:

per tacitum nemus ire,

still, silent, quiet, Verg. A. 6, 386; so,

unda,

id. ib. 8, 87:

caelum,

id. ib. 3, 515:

aër,

Mart. 8, 32, 1:

domus,

id. 9, 62, 12:

limen,

Verg. A. 7, 343:

nox,

Ov. H. 18, 78; id. F. 2, 552.— Subst.: tăcĭtum, i, n., silence:

septem surgens sedatis amnibus altus Per tacitum Ganges,

in its silent course, flowing silently, Verg. A. 9, 31; cf.:

trahitur Gangesque Padusque Per tacitum mundi,

i. e. through subterranean passages, Luc. 10, 253:

somnus per tacitum allapsus,

silently, in silence, Sil. 10, 354:

erumpunt sub casside fusae Per tacitum lacrimae,

id. 12, 554; 17, 216.—

As proper name: Tă-cĭta, ae, f., = Muta, the goddess of Silence:

ecce anus in mediis residens annosa puellis Sacra facit Tacitae,

Ov. F. 2, 572; v. also 2. Tacitus.— Adv.: tăcĭtē, silently, in silence, secretly (class.):

auscultemus,

Plaut. As. 3, 2, 42:

tacite rogare,

Cic. Imp. Pomp. 5, 13:

tacite dat ipsa lex potestatem defendendi,

id. Mil. 4, 11:

perire tacite obscureque,

id. Quint. 15, 50:

non tulit verecundiam senatus,

Liv. 5, 28, 1:

exsecrari praetereuntem,

id. 2, 58, 8:

annus labens,

Ov. F. 1, 65; Just. 15, 2; Plin. Ep. 5, 17, 2; Val. Max. 6, 5, 2.

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].

As adv. of manner.

Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.

In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:

salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?

id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:

ut vales?

id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:

ut sese in Samnio res habent?

Liv. 10, 18, 11:

ut valet? ut meminit nostri?

Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—

In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):

ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!

Plaut. Merc. 3, 4, 76:

ut dissimulat malus!

id. ib. 5, 4, 13:

ut volupe est homini si cluet victoria!

id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;

ut lenta materies fuit!

id. Mil. 4, 5, 4:

ut scelestus nunc iste te ludos facit!

id. Capt. 3, 4, 47:

ut saepe summa ingenia in occulto latent,

id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:

ut falsus animi est!

Ter. Eun. 2, 2, 42:

heia! ut elegans est!

id. Heaut. 5, 5, 19:

fortuna ut numquam perpetua est bona!

id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:

Gnaeus autem noster... ut totus jacet,

Cic. Att. 7, 21, 1:

quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!

id. Mil. 24, 64:

qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!

id. Fl. 5, 12:

quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!

id. Att. 3, 11, 2:

quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,

id. Fin. 5, 22, 61:

ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!

Verg. E. 8, 41:

ut melius quidquid erit pati!

Hor. C. 1, 11, 3:

ut tu Semper eris derisor!

id. S. 2, 6, 53:

o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!

Sen. Ben. 2, 13, 1:

ut me in supremis consolatus est!

Quint. 6, prooem. 11.—

In dependent questions.

With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:

hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,

id. Curc. 1, 2, 33:

hoc vide ut dormiunt pessuli,

id. ib. 1, 2, 66:

illud vide os ut sibi distorsit carnufex,

Ter. Eun. 4, 4, 3:

vide ut otiosus it, si dis placet,

id. ib. 5, 3, 10:

illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,

id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:

viden ut faces Splendidas quatiunt comas?

Cat. 61, 77:

viden ut perniciter exiluere?

id. 62, 8:

adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,

id. 62, 12:

aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),

Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:

nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,

id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —

With subj. (class.):

nescis ut res sit, Phoenicium,

Plaut. Ps. 4, 4, 1:

oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,

id. Merc. 2, 1, 16:

nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,

id. Am. prol. 104:

narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,

Ter. Hec. 1, 2, 70:

tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,

id. Eun. 1, 2, 48:

videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?

Cic. Rosc. Am. 46, 135:

videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?

id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:

credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,

id. Att. 1, 16, 4:

videte ut hoc iste correxerit,

id. Verr. 2, 1, 45, § 115:

docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,

Caes. B. G. 1, 43:

veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,

Liv. 23, 5, 8:

aspice quo submittat humus formosa colores,

Prop. 1, 2, 9:

infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,

Quint. 6, 5, 10:

vides ut alta stet nive candidum Soracte,

Hor. C. 1, 9, 1:

nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,

id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:

audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,

id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:

mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,

Plin. Ep. 1, 6, 2.—

Relative adverb of manner = eo modo quo, as.

Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):

ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,

Plaut. Merc. 2, 3, 79:

apparatus sum ut videtis,

id. ib. 5, 2, 10:

verum postremo impetravi ut volui,

id. Mil. 4, 5, 5:

ero ut me voles esse,

id. Capt. 2, 1, 32:

faciam ut tu voles,

id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:

ut potero feram,

Ter. And. 5, 3, 27:

faciam ut mones,

id. Hec. 4, 4, 97:

Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,

Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:

cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?

id. Rosc. Am. 14, 39:

ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,

id. ib. 17, 49:

homo demens, ut isti putant,

id. Rep. 1, 1, 1:

cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,

id. ib. 1, 46, 70:

non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,

id. Fam. 9, 16, 7:

Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,

Caes. B. G. 1, 22:

cuncta ut gesta erant exposuit,

Liv. 3, 50, 4:

(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,

id. 10, 46, 16:

sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,

id. 21, 4, 1:

nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,

Sen. Vit. Beat. 17, 2:

servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,

id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):

si virtus digna est gloriatione, ut est,

Cic. Fin. 4, 18, 51:

quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,

id. Phil. 10, 9, 18:

quamvis fuerit acutus, ut fuit,

id. Ac. 2, 22, 69; cf.:

incumbite in causam, Quirites, ut facitis,

id. Phil. 4, 5, 12:

tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,

id. Fam. 7, 1, 5:

satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,

id. Phil. 1, 15, 37.—

With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;

ego ita ero ut me esse oportet,

Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:

sic sum ut vides,

id. Am. 2, 1, 57:

omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,

Ter. Phorm. 5, 8, 15:

ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,

Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:

haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),

Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:

te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,

Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:

causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,

id. Phil. 14, 11, 29:

sed exigenda est ut optime possumus,

Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:

eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,

Nep. Epam. 2, 1; cf.:

ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,

Hor. S. 1, 5, 33:

cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,

id. ib. 2, 8, 48.—

Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):

gaudeo, ut ut erga me est merita,

Plaut. Am. 5, 1, 52:

age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,

id. Bacch. 5, 2, 85:

utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,

id. Ps. 1, 3, 76:

utut res sese habet, pergam, etc.,

id. Most. 3, 1, 14:

non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,

id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:

sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,

Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:

ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,

Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;

v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,

id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—

Causal, as, = prout, pro eo ut.

Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:

atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,

Plaut. Merc. 2, 3, 75:

ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,

id. Men. 5, 2, 1:

haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,

Ter. Phorm. 5, 2, 9:

praesertim, ut nunc sunt mores,

id. ib. 1, 2, 5:

atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,

Cic. Mur. 25, 51:

permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,

id. Tusc. 1, 45, 108:

magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,

id. Verr. 2, 1, 26, § 65:

Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,

Liv. 3, 6, 1:

tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,

id. 3, 71, 5:

transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,

id. 21, 47, 3.—Ellipt.:

mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),

Plaut. Men. prol. 30:

Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,

as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,

Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,

id. ib. 5, 33, 92:

ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,

Liv. 23, 14, 1.—

Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:

hic Geta ut captus est servorum, non malus,

Ter. Ad. 3, 4, 34:

ut est captus hominum,

Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:

Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,

for those times, id. ib. 26, 102:

nonnihil, ut in tantis malis est profectum,

considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:

(orationis genus) ut in oratore exile,

for an orator, id. Or. 3, 18, 66:

multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,

id. Sen. 4, 12:

consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,

Liv. 1, 18, 1:

florentem jam ut tum res erant,

id. 1, 3, 3:

Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,

id. 24, 28, 1:

Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,

id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:

Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,

id. 1, 57, 1:

vir, ut inter Aetolos, facundus,

id. 32, 33, 9:

Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,

Nep. Epam. 5, 2:

ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,

Curt. 9, 1, 14:

multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,

Tac. G. 30. —

Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):

non demutabo ut quod certo sciam,

seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:

prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,

Caes. B. G. 5, 31, 6:

facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,

Liv. 1, 34, 6:

inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,

id. 38, 18, 7:

Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,

id. 33, 4, 11:

Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,

id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:

Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,

id. 9, 45, 10:

igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,

id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:

omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,

as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:

in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,

id. 3, 5, 9:

ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,

id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:

ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,

Liv. 3, 16, 2:

gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,

id. 7, 23, 6.—

With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:

perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,

Cic. Clu. 25, 70:

in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,

Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—

Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):

in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,

Plaut. Bacch. 4, 7, 17:

flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),

Lucil. 8, 18 Mull.:

in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,

Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.

Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.

In gen.

With sic as correlative:

haec res sic est ut narro tibi,

Plaut. Most. 4, 3, 40:

quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,

Cic. N. D. 2, 39, 99:

Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,

id. Fam. 13, 1, 5:

si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,

id. Brut. 72, 251:

sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,

id. Rep. 6, 15, 15:

ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,

id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—

With ita as correlative:

ut sementem feceris, ita metes,

Cic. Or. 2, 65, 261:

quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,

id. Rep. 2, 1. 3:

non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,

Liv. 1, 53, 1:

ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,

Quint. 9, 3, 39.—

With other correlatives:

in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,

Cato, R. R. 78:

encytum ad eundem modum facito uti globos,

id. ib. 80:

cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,

Cic. Ac. 2, 15, 47:

disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,

id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:

ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,

id. Am. 3, 4, 9:

fecisti item ut praedones solent,

Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:

item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,

id. ib. 2, 1, 45, § 117;

so with item,

id. Or. 60, 202:

is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,

Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:

nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,

Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:

si aliter ut dixi accidisset,

Cic. Rep. 1, 4, 7.—